Mardin’in tarihi ve dini öneme sahip yapılarından biri olan Mor Yakup Manastırı, MS 419 yılında Aziz Yakup (Mor Yakup) adına inşa edilmiştir. Mor Yakup’un yaşamı ve manastırın tarihi hakkında detaylı bilgilerin bulunduğu bu yazıda, manastırın tarihçesi, mimari özellikleri ve kültürel önemi hakkında bilgi verilecektir.
Aziz Yakup (Mor Yakup)
Mor Yakup, MS 330 yılında Mısır’da doğmuş ve İskenderiye’de küçük bir manastırda rahip olmuştur. Daha sonra Mısır’dan deniz yoluyla Tarsus’a gelmiş ve oradan da Diyarbakır’a geçerek Turabdin’deki Şiluh (Salıh) köyüne yerleşmiştir. Hayatı boyunca mucizelerle dolu olan Mor Yakup, hastalara şifa vermek, sakatları iyileştirmek gibi olağanüstü yeteneklere sahipti ve bu nedenle zamanla azizlik mertebesine yükselmiştir.
Mor Yakup Manastırı’nın Tarihi
Mor Yakup Manastırı, daha eski çağlarda Pers döneminden kalma bir mabetin bulunduğu yerde inşa edilmiştir. MS 4. yüzyılın sonlarında, Pers komutanı Mor Bar Şabo ve 11 öğrencisini şehit ettiği bu mabede yerleşen Mor Yakup, burada hastalara şifa vermiş ve büyük bir manastır haline gelmiştir. Mor Yakup, MS 421 yılında ölmüş ve manastırı yönetmesi için öğrencisi Mor Daniel’e emanet etmiştir. Mor Daniel’in ölümünden sonra manastırın büyütülmesi gerektiği düşünülmüş ve 508-510 yıllarında çilekeş Mor Yakup adına büyük bir kilise inşa edilmiştir.
Mimari Özellikler
Mor Yakup Manastırı’nın mimari yapısı, 6. yüzyılda inşa edilen kiliseyle başlamıştır. Başrahip Teofil başkanlığında yapılan bu kilisenin kalıntıları hala görülebilmektedir. Manastırın mezbah kapısının üstündeki kitabede bağış yapanların adları ve bağış miktarları listelenmiştir. Ayrıca manastırın içindeki kitabelerde 770-1364 yılları arasında burada ölen rahip, keşiş ve patriklerin adları bulunmaktadır. Manastır, 8. yüzyılda Metropolitlik merkezi olmuş ve 1364-1839 yılları arasında da Turabdin bölgesi için Patriklik makamı olarak hizmet vermiştir.
Son Durum
Birinci Dünya Savaşı’na kadar faal olan Mor Yakup Manastırı, 1965 yılına kadar bakımsız kalmıştır. Ancak 1965 yılında rahip Yakup Tekin Episkopos Mor Iyawennis Efrem Bilgiç tarafından manastıra atanmıştır. Günümüzde de manastır, ziyaretçilerini tarihi ve dini bir yolculuğa çıkarmaktadır.