Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin nadide şehirlerinden olan Şanlıurfa gezilecek yerler bakımından çok zengindir. Ülkemizin 7. En büyük kenti unvanına sahip olan Şanlıurfa’nın batısında Gaziantep, doğu tarafında Mardin, kuzeybatısında Diyarbakır ve kuzeyinde de Adıyaman yer alıyor. Şanlıurfa’nın güney tarafında 1921-1926 ve 1929 seneleri içerisinde Ankara Antlaşması ile 1930 Halep protokolü beraberinde Suriye sınırı çizilmiştir. Buna bağlı olarak Şanlıurfa kentimizde, Suriye sınırıyla çevrelenmiş bir sınır kenti olarak dikkat çekiyor.
Urfa halkının Kurtuluş Savaşı’nda büyük mücadeleler göstermesi nedeniyle, “Şanlı” unvanına hak kazanmıştır. Ülkemizde “Peygamberler Şehri” olarak bilinen Şanlıurfa coğrafi konumundan dolayı tarihi boyunca çok sayıda devlete ve beyliğe ev sahipliği yapmıştır. Farklı farklı kültürlerin hem kaynaşma hem de geçiş alanı olmasıyla da Şanlıurfa aynı zamanda dikkat çekiyor. Özellikle İlk Çağ ve Orta Çağ’da ki uygarlık merkezleri olan Arap ülkeleri, Mezopotamya ve Avrupa arasındaki yolların bazıları da Şanlıurfa’nın üzerinden geçiyordu.
Şanlıurfa ilimiz doğuyla, batıyı bağlayan çok sayıda askeri, ticari aynı zamanda da tarihi yollar üzerinde bulunuyor. Dolayısıyla tüm bu nedenlerden dolayı da, Şanlıurfa gezilecek yerler bakımından oldukça zengin bir şehir haline gelmiştir.
Şanlıurfa Hakkında Genel Bilgiler
Peygamber şehri diye tabir ettiğimiz Şanlıurfa, efsaneleriyle de aynı zamanda dikkat çekiyor. Şanlıurfa’nın en çok bilinen efsanelerinden birisi şu şekildedir: Hz. İbrahim putları kırar ve bu sebepten dolayı da Nemrut onun ateşe atılması için emir verir. Kaynaklarda yer alan hikâyeye göre; Hz. İbrahim büyük yakılan bir ateşe atılır. Hz. İbrahim 7 gün yakılan ateşte kalır fakat sonrasında sağ salim ateşin içinden çıkar. Olayın tam olarak geçtiği yerin Urfa Balıklı Göl olduğunu söyleyebiliriz.
O yüzden de bu göl ve içindeki balıklarda daima kutsal sayılıyor. Şanlıurfa hakkındaki diğer bilmemiz gereken önemli bilgiyse, ilk defa buğday tarımının gerçekleştiği yer olmasıdır. Aynı zamanda Şanlıurfa, müze kent diye de biliniyor. İnsan gücü ile toprağın birleşerek buğdayın yetiştiği yer olan Harran Ovası ’da verimlilik açısından önemli yer tutuyor.
İlk İslamiyet camileri içerisindeki Ulu Cami’de Şanlıurfa’da yer alıyor. Şanlıurfa ilinin kadim tarihinin betimlenmesi adına, Nuh Tufanı sonrasında kurulmuş olan ilk şehir olarak kabul ediliyor. Şanlıurfa Göbeklitepe’de; dünyadaki en tapınakla, heykel bulunmuştur. Ülkemizde en fazla arkeolojik kazının yapıldığı şehir olarak Şanlıurfa dikkat çekiyor. Şanlıurfa’nın şehir merkeziyle, iki tane ilçe merkezi de aynı zamanda kentsel sit alanı kapsamına girmiştir.
Şanlıurfa ile etrafında da aynı zamanda Cilalı Taş Devri’nden kalan yerleşim yerlerinin olduğu belirtiliyor. M.Ö.11000 senesinde tahmini kullanılmış dünyadaki en eski mabedi de bu bölgede yer alıyor. İncil, Kur’an ve Tevrat gibi kutsal kitaplarda geçen İbrahim peygamberin doğduğu yer olarak da ayrıca Şanlıurfa geçiyor. Hatta Şanlıurfa’da İbrahim peygamberin anısına caminin de olduğunu söyleyebiliriz.
Eyüp Peygamber’in doğum yerinin de; İncil ve Tevrat’a göre Şanlıurfa ili geçtiğini söyleyebiliriz. Hz. Musa’nın bir dönem burada yaşadığı da yine söylentiler içerisinde yer alıyor. Hatta Hz. Musa ile Hz. Şuayip’in Şanlıurfa’da görüştükleri de belirtilmiştir. Şanlıurfa; çok sayıda peygamberin yaşadığı bir şehir olarak dikkat çekiyor. Peygamberlerin yaşadığı şehir olması yanında çok tanrılı dinlerde Şanlıurfa’da görülmüştür. Özetle; Şanlıurfa bütün dinlere, kültürlere kapısını açmış bir şehirdir.
Hz. İsa tarafından kutsanan kent olduğu söylentileri de Şanlıurfa ile ilgili söyleniyor. Ebla, Babil, Akkad, Hitit, Sümer, Arami, Pers, Hurri-Mitanni, Asur, Makedon, Bizans, Roma uygarlıklarının egemenlikleri içinde Şanlıurfa kalmıştır. Özetle; Şanlıurfa kültürü çok çeşitlidir. Çünkü yukarıda bahsettiğimiz üzere, birçok medeniyete ev sahipliği şehir yapmıştır. Osmanlı Devleti sınırları içineyse Şanlıurfa, 1516 yılında girmiştir. I. Dünya Savaşı’nda Osmanlılardan alınan şehir 1919 yılın ilk İngilizler ’in sonra Fransızların eline geçmiştir. 11 Nisan 1920 tarihindeyse şehir düşman elinden kurtarılarak, Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte 1924’te de il statüsüne kavuşmuştur.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler Listesi
Karacadağ, Şanlıurfa’nın en yüksek yeri olarak dikkat çekiyor. Şanlıurfa’nın güney taraflarında ovalar bulunuyor. Şanlıurfa’nın çevresinde çok fazla; dolin, sarnıç, mağara ve polyeyle karşılaşabilirsiniz. Kanlı Mağara ile Dedenin Sarnıcı Şanlıurfa’da çok popüler olduğunu söyleyebiliriz. Ceylanpınar, Suruç, Bozova, Viranşehir, Halfeti, Harran ve Hilvan ovaları da Şanlıurfa’yla özdeşleşmişlerdir. Şanlıurfa’nın ilçelerini şöyle sıralayabiliriz:
- Suruç
- Akçakale
- Ceylanpınar
- Viranşehir
- Birecik
- Harran
- Bozova
- Hilvan
- Halfeti
- Siverek
Şanlıurfa köklü bir tarihe sahip olması yanında gurme şehir özelliği taşımasıyla da çok fazla dikkat çekiyor. Tüm bunlar kapsamında Şanlıurfa’da mutlaka gezilip görülmesi gereken yerlerin çok fazla olduğunu belirtebiliriz. Şanlıurfa’ya yolunuz düştüğünde mutlaka gezip, görmenizi tavsiye edeceğimiz yerleri şöyle sıralayabiliriz:
- Balıklıgöl
- Halfeti
- Harran
- Selahaddin Eyyübi Cami
- Göbeklitepe
- Tarihi Harran Üniversitesi
- Şanlıurfa Tarihi Çarşıları
- Şanlıurfa Ulu Cami
- Atatürk Barajı
- Tektek Dağları Milli Parkı
- Urfa Kalesi
- Takoran Vadisi
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Balıklı Göl
Şanlıurfa gezilecek önemli yerler içerisinde ki Balıklıgöl, İbrahim Peygamberin düşmüş olduğu yer olarak biliniyor. İbrahim Peygamber, ateşe atıldığı zaman Balıklıgöl’e düşmüştür. Balıklıgöl’ün etrafında da gezilecek yerlerin çok olduğunu söyleyebiliriz. Her sene hem yerli hem de yabancı turistler tarafından çok tercih edilen yer olarak dikkat çekiyor. 150 metre uzunluğa sahip olan Balıklıgöl’ün 30 metre genişliği ve 2 ile 5 metrelikte derinliği vardır. Şanlıurfa efsanelerinde başrol oynayan sazan balıklarının evi Balıklıgöl olmuştur. Balıklıgöl’ün içindeki balıklar Şanlıurfa halkı tarafından kutsal sayıldığı için asla yenilmiyor. İbrahim Peygamber’in yukarıda anlattığımız olayından dolayı kutsal sayılan göl; dini bayramlarda ve kandil gecelerinde çok fazla ziyaretçi akınına uğruyor.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Halfeti
Kayıp Şehir, Saklı Cennet gibi isimlerle de anılan Halfeti, eski yerleşim yeri olarak dikkat çekiyor. Yabancı ve yerli turistler tarafından çok ilgi gören Halfeti, ülkemizin önemli turizm alanları içerisinde yer alıyor. Şanlıurfa kent merkezinin batı tarafında, 112 km uzaklıktadır. Birecik Barajı yapılırken %80’lik kısmı Halfeti ilçesinin sular içerisinde kalmıştır. O yüzden de buranın yerel halkının 15 km mesafedeki alana yerleştiklerini söyleyebiliriz. Halfeti’ye kayıp şehir denilmesinin en büyük sebebi; camilerinin, taş evlerinin kısacası tüm kullanım alanlarının Fırat Nehri’nin içinde kalmasındır. Uluslararası Koordinasyon Komitesi tarafından düzenlenen toplantıda, “Halfeti Sakin Şehir” unvanına sahip olmuştur.
Halfeti ilçesini, M.Ö. 855’te Asur Kralı olan 3. Salmanassar kurmuştur. O dönemlerde ilçe, “Şitamrat” diye anılıyordu. Hitit, Med, Partlar, Asur, Makedon, Pers ve Selevkos gibi medeniyetlerin egemenliğine ilçe girmiştir. Osmanlı Devleti egemenliğineyse, Yavuz Sultan Selim döneminde geçmiştir. “Rumkale” ile “Urumgala” isimlerini alıp ilçe Halep Eyaleti’ne bağlandı.
Hudut kenti olma özelliğini Osmanlı zamanında kaybeden Halfeti, 1954 senesinde ilçe statüsüne kavuşmuştur. Saymış olduğumuz tüm özelliklerin beraberinde Şanlıurfa gezilecek önemli yerler arasında Halfeti’nin olduğunu belirtebiliriz.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Harran
Etimolojik özelliğe sahip olması nedeniyle Harran’ı eski uygarlıklar; “kavşak veya yolların kavuştuğu yer” diye tanımlıyorlardı. Akatça’da “Harranu” kelimesi, “kervan ile seyahat” anlamlarında kullanılıyordu. Harran’ı sosyolojik bağlamda tanımladığımızda; “medeniyetlerin doğup, buluştuğu” şehir olarak ifade edebiliriz. Harran’ı gezerken bütünüyle gezmenizi tavsiye ediyoruz. Eğer ilçenin sadece merkezini gezip gezinizi tamamlarsanız, çok fazla önemli kavramı kaçırabilirsiniz.
Suriye’nin sınırına çok yakın yerde konumlanan Harran, Şanlıurfa kent merkezine de 44 km uzaklıkta bulunuyor. Dünyada ki ilk bilim merkezleri arasında ki Harran, Kuzey Mezopotamya bölgesinin çok eski yerleşimlerindendir… Dünyadaki ilk üniversitenin de Harran’da kurulduğunu söyleyebiliriz. Çok sayıda antik kalıntıları bünyesinde barındıran Harran, M.Ö.2 binlik tarihiyle dikkatleri üzerine fazlasıyla çekiyor. Dicle Nehri’yle Akdeniz’in etrafında ki ovaların içerisinde Harran konumlanmıştır. Bu özelliğinden dolayı da Harran, önemli ticaret merkezi özelliğine sahiptir…
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Selahaddin Eyyübi Cami
Yeniyol diye isimlendirilen Vali Fuat Bey Caddesi üzerinde Selahaddin Eyyübi Cami yer alıyor. Bu caminin yerinde eski zamanlarda 457 yapımlı Aziz Youhanna (Vaftizci Yahya) Kilisesi vardı. Selahaddin Eyyübi zamanında çok kısa zaman cami şeklinde kullanıldı. 19.yy ortalarındaysa buradaki eski kilisenin üst tarafına günümüzdeki yapının inşa edildiğini söyleyebiliriz. Şanlıurfa gezilecek tarihi yerler içerisinde ki Selahaddin Eyyübi Cami’nin yerindeki kilise, bulunduğu bölgenin en büyüğüydü.
Bu sebepten dolayı da kilise, katedral diye isimlendirilmiştir. Harap elde olan cami bazı dönemler, elektrik santrali şeklinde de kullanıldı. 1993 yılında bakım ve onarıma tabi tutulan cami; kesme taştan yapılmıştır. Ayrıca mihraba paralel üç bölümden de caminin oluştuğunu söyleyebiliriz. Cami, bazilika planıyla dizayn edilmiştir. Caminin üzeri; dış taraftan düz dam ve içten de beşik tonozla örtülmüştür. Orta bölümlerin, yanlara göre çok geniş olup birde yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Cami girişi batı tarafta olmakla birlikte son cemaat yerinin de, daha önce yer alan kilise narteksine göre tasarlandığını belirtebiliriz.
Selahaddin Eyyübi Camii’nin ibadet yeriyse, geniş ölçüye sahip pencerelerle aydınlatmaya tabi tutulmuştur. Caminin pencerelerinin kenar bölümlerinde, eskiden yer alan kiliseden kalan yarım sütunlar ile birbirine dolanan ejder kabartmaları hala duruyor.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Göbeklitepe
Tarihteki hem en eski hem de oldukça büyük ibadet yeri olarak Göbeklitepe biliniyor. M.Ö.10 binli senelere kadar Göbeklitepe varlığı gidiyor. Keşfedilmesinden bu yana çok fazla turisti ağırlamıştır. Gizemli bir tarihi olan Göbeklitepe, Örencik Köyü sınırlarında bulunuyor. Şanlıurfa kent merkezine Göbeklitepe 20 km uzaklıkta bulunuyor. Göbeklitepe’ye ulaşımın çok olduğu söylenebilir.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Tarihi Harran Üniversitesi
Harran Üniversitesi, dünyada ilk olma özelliği taşıyor. Bir takım kaynaklarda özellikle Müslümanların ilk üniversitesi diye de geçiyor. Alandaki antik kalıntıların Harran Üniversitesi’ne ait olduğunu söyleyebiliriz. Şanlıurfa gezilecek tarihi yerler içinde ilk sıralarda Harran Üniversitesi’nin olduğunu söyleyebiliriz.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Tarihi Çarşıları
Bursa, Edirne ve İstanbul arkasından Anadolu’da ki ünlü kapalı çarşılar bakımından Şanlıurfa’nın da ünlü olduğunu söyleyebiliriz. Şanlıurfa’da Osmanlı zamanına ait çarşılara, tarihi hanlara ve eski ticaret merkezlerine rastlayabilirsiniz. Gümrük Han etrafında özellikle tarihi çarşıların çok olduğunu söylemek mümkündür… Gümrük Han güneyine doğru bitişik şekilde 1562 senesinde Şanlıurfa bedesten yapılmıştır. Kapalı çarşıya benzerliğiyle dikkat çeken Bedesten ’in düzgün şekle sahip kesme taşlardan inşa edildiğini söylenebilir.
Şanlıurfa Sipahi Pazarı’ysa; Gümrük Han batısında bitişik olarak dizayn edilmiştir. Gümrük Han ile yapım tarihleri aynı olup, hanı ziyarette bulunanların hayvanlarının burada barındığına dair tahminler yürütülmüştür. 4 kapıya sahip ve düzgün kesme taşlar ile tasarlanan bu çarşı günümüzdeyse “Halıcılar Çarşısı” diye anılıyor.
Şanlıurfa Kınacı Pazarıysa, Mençek Han’ın batı tarafında yer alıyor. Hartavizade Hüseyin Paşa’nın 1887’de inşa ettirdiği Şanlıurfa Bakırcılar Çarşısı, 15 tane çapraz tonozlarla örülen 2 kapalı çarşıdan oluşmuştur. Keçe, halı ve kilim gibi tarzı ürünleri eskiden Şanlıurfa Bakırcılar Çarşısı içinde satılıyordu. Günümüzdeyse bakırla ilgilenen esnafa bu çarşı tahsis edilmiştir. Şanlıurfa Pamukçu Çarşısıysa, beşik tonozlarla örülen çarşı olarak dikkat çekiyor. Günümüzde Şanlıurfa Pamukçu Çarşısını; tekstilciler ile kuyumcular kullanıyor.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Ulu Cami
Şanlıurfa gezilecek tarihi yerler bakımından oldukça önemli olan Ulu Cami, kent merkezindeki Divanyolu Caddesi üzerinde konumlanmıştır. Yapım tarihiyle ilgili hiçbir bilgiye ulaşamadığımız cami, eski dönemlerde “Kızıl Kilise” diye bilinen kilisenin yerinde yapılmıştır. Kiliseye ait çan kulesini, sütunları, avlu duvarlarını ve sütun başlıklarını da günümüzde dahi görebilirsiniz. Caminin inşasıyla ilgili kitabe olmadığı için kesin bilgilere ulaşmak asla mümkün değildir. Ulu Cami tarihi olması yanında Şanlıurfa gezilecek önemli yerler açısından da hem yerli hem de yabancı turistleri her sene ağırlıyor. Manevi ve tarihi dokuları merak edenlerin mutlaka Şanlıurfa Ulu Cami’sini gezmelerini öneriyoruz.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Atatürk Barajı
Şanlıurfa ile Adıyaman il sınırları içerisinde ki Atatürk Barajı; sulama ve enerji için kurulmuştur. Güneydoğu Anadolu Projesi içerisinde kurulan bu baraj, ülkemizin en büyüğü olma özelliğini taşıyor. Piknik alanlarıyla birlikte sosyal tesislerin yer aldığı Atatürk Barajı manzarasında bol bol fotoğraf çekinebilirsiniz. Seyir terasında huzurlu vakit geçirebilirsiniz.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Tektek Dağları Milli Parkı
Şanlıurfa gezilecek doğal yerler açısından bakıldığında Tektek Dağları Milli Parkı’nın öne çıktığını görmek mümkündür… 19.335 hektar alanda konumlanan bu doğa harikası yer, 207’deyse milli park olarak ilan edildi. Tektek Dağları Milli Parkı’na gelerek sevdiklerinizle doğa yürüyüşleri yapabilirsiniz. Birçok bitki ve hayvan türlerine bu milli park içinde rastlayabilirsiniz.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler;Urfa Kalesi
Şehrin güneybatı tarafında; Balıklıgöl ile Halil-i Rahman göllerinin arasında yer alıyor. Damlacık Dağı’nın kuzeyindeki etek kısmında tepede yer alıyor. M.Ö.2000’li yıllarda Urfa Kalesi’nin yapıldığına dair kaynaklarda bilgilerin olduğunu söyleyebiliriz. Kale üzerinde ki iki taş sütunun kaleden daha çok dikkat çektiğini söyleyebiliriz.
Şanlıurfa Gezilecek Yerler; Takoran Vadisi
Şanlıurfa gezilecek doğal yerler seçeneklerine Takoran Vadisi’ni de ekleyebiliriz. Takoran Vadisi’nde Fırat Nehri’nin güzelliklerini tam olarak görebileceksiniz. 20 km uzunluğa sahip olan bu vadi, her sene çok fazla turiste kapılarını açıyor. Şelaleyle Mağaranın da Takoran Vadisi’nde olduğunu söyleyebiliriz.
Şanlıurfa Mutfağı
Kalabalık, zengin lezzetleriyle dikkat çeken Şanlıurfa mutfağı; bol salçadan, baharatlardan ve acılardan oluşuyor. Şanlıurfa denildiğinde ilk aklımıza tabi ki çiğ köfte geliyor. Lahmacunuyla ve kebaplarıyla ünlü olan Şanlıurfa’nın diğer önemli lezzetlerini şöyle sıralayabiliriz:
- Şıllık
- Soğan tavası
- Meyan şerbeti
- Patlıcan kebap
- Erik tavası
- Sarımsak aşı
- Bostana
- Kuymak
- Pıt pıt
- İsot çömleği
- Ekmek aşı
- Çağala aşı
- Ayran aşı
- Borani
- Su kabağı
- Sarı çorba
Yaz aylarında Urfa tepsi yemekleri çok yapılıyor. Domatesli, patlıcanlı ve biberli kebap özellikle Urfa’nın önemli lezzetlerindendir… Kış aylarındaysa Urfa’da genellikle; pilav ve çorba çeşitleri ile et yemekleri çok fazla yapılıyor. Yumurtalı ve mercimekli köftede aynı şekilde Urfa’da çok fazla yapılıp, tüketilen lezzetler içinde bulunuyor.
Şanlıurfa’da Neler Yapılır?
- Tarihi Kapalı Çarşılarını Urfa’nın mutlaka geziniz.
- Urfa Kalesi’ni görebilirsiniz.
- Atatürk Barajı’na giderek su sporları yapabilirsiniz.
- Göbeklitepe’nin antik kalıntılarını görebilirsiniz.
- Mağaralarını keşfedebilirsiniz.
- Gümrük Han içinde çay içebilirsiniz.
- Harran’ın tarihi yapılarını keşfedebilirsiniz.
- Halfeti ilçesinde de tekne turuna katılabilirsiniz.
- Tarihi dokuları ziyaret ederek nostaljik havayı soluyabilirsiniz.
Şanlıurfa Şehir İçi Ulaşım
Taksi, minibüs ve otobüs tarzı ulaşım araçlarıyla Şanlıurfa’da şehir içi ulaşımlarının gerçekleştiğini söyleyebiliriz. Turistik yerlerin çoğu birbirine yakın olması sebebiyle yürüyerek de ulaşımların gerçekleştiğini söyleyebiliriz. Yalnız ulaşım için otobüsleri tercih edecekseniz mutlaka “Urfa Kart” temin etmeniz gerekiyor. Toplu taşıma araçlarıyla uğraşmak istemiyorsanız da, araba kiralayabilirsiniz.
Şanlıurfa’ya Nasıl Gidilir?
Ülkemizin her yerinden; özel araçlarla, trenlerle ve otobüslerle Şanlıurfa’ya ulaşım sağlanıyor. Şanlıurfa ulaşımı aynı zamanda havayoluyla da gerçekleşebiliyor. Şanlıurfa GAP Havaalanı’na aktarmalı ya da doğrudan seferlerin olduğunu söyleyebiliriz. Şanlıurfa GAP Havalimanı’na inip sonrasında araç kiralayıp kent merkezine de gidebilirsiniz.
[alert-note]Şanlıurfa Gezilecek Yerler başlıklı yazımız ilginizi çektiyse Gaziantep Gezilecek Yerler başlıklı yazımızı da okuyarak bir diğer bölgeye yakın konumda bulunan şehrimizi detaylı olarak keşfedebilirsiniz. Ayrıca bizi İnstagram üzerinden @yaz_tatilii adresinden takip edebileceğinizi unutmayınız.[/alert-note]