Tunceli’nin Kültürel Mirası: Koç-Koyun Biçimli Mezar Taşları
Tunceli’nin Tarihi Mezar Taşları
Tunceli, zengin kültürel mirasıyla dikkat çeken bir şehirdir. Bu şehrin çeşitli bölgelerinde günümüze kadar kalan tarihi mezar taşları, bize geçmişten günümüze uzanan kültürel geleneklerin izlerini taşır. Özellikle koç biçimindeki mezar taşları, Akkoyunlular Dönemi’ndeki Türkmen geleneğine tanıklık etmektedir. Tunceli yöresindeki eski mezarlar genellikle bir tepe üzerinde ya da köyün üst tarafında yüksekçe bir yerde bulunmaktadır. Bu mezar taşlarında, geleneksel örf ve adetlerin yanı sıra dini ve mitolojik unsurları da görmek mümkündür.
Mezar Taşlarının Özellikleri
Tunceli ilinde bulunan koç-koyun biçimli mezar taşları genellikle ayaktadır ve sade bir şekilde işlenmiş heykeller içerir. Bu heykellerin üzerinde kılıç, bıçak, sadak, kalkan, hançer, dokuma tezgâhı, şiş, herek, çatal gibi eşyalara ait kabartma figürlerin yanı sıra çeşitli hayvan ve bitki figürleri de yaygın olarak kullanılmıştır. Bu figürler yalnızca bezek olarak değil, aynı zamanda mezar sahibinin cinsiyeti, toplumsal konumu ve mesleğini belirten unsurlardır. Örneğin, kılıç, kalkan, at, ok, koç, tüfek, tabanca, bıçak gibi şekiller mezar sahibinin erkek olduğuna ve yiğitliğine işarettir. Kandil, terazi gibi şekiller din adamlarını temsil ederken, iğne, sap, küskü, el gibi figürler kadınlara aittir. İbrik ve tepsi gibi figürler ise cömertliğin simgesidir. Ayrıca, Zülfikar (Hz. Ali’nin Kılıcı), güneş kursu gibi şekiller de alevi inançlarına işaret eder.
Örnekler ve Koruma Durumu
Tunceli’nin Pülümür İlçesi’ne bağlı Sağlamtaş Köyü mezarlığında 11 adet koç heykeli bulunmaktadır. Bu heykeller, kayalardan oyularak tek parça halinde yapılmış ve mezarın yan tarafına konulmuştur. Araştırmalar, bu mezar taşlarının 250-300 yıl önce yapıldığını göstermektedir. Tunceli’deki eski mezar taşları, tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Hozat, Mazgirt, Pertek, Pülümür, Nazımiye ve Ovacık ilçelerine bağlı köylerde bulunan mezarlıkların birçoğu, yöredeki koç-koyun biçimli mezar taşlarının bulunduğu alanlardır. Bu mezarlıklar, bölgenin tarihî ve kültürel mirasının önemli bir parçası olarak korunmaktadır.
Sonuç
Tunceli’nin koç-koyun biçimli mezar taşları, şehrin zengin kültürel mirasının önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bu mezar taşları, tarihi ve kültürel değerleriyle sadece Tunceli’nin değil, Türkiye’nin de önemli birer simgesidir. Bu taşlar, geçmişten günümüze uzanan geleneklerin ve yaşam tarzlarının izlerini taşımaktadır ve koruma altına alınarak gelecek nesillere aktarılması gereken önemli bir miras niteliği taşımaktadır.
