Stratonikeia Antik Kenti, Muğla’nın Yatağan İlçesi’nin 6-7 km. batısındaki Yatağan-Milas karayolu üzerindeki Eskihisar Köyü sınırları içerisinde bulunmaktadır. Kent, İ.Ö. 3. yüzyılda kurulmuş olup, tarih boyunca önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. İlk kuruluşu, Suriye Kralı I. Seleukos’un oğlu Antiokhos tarafından gerçekleştirilmiştir. Antiokhos, üvey annesi ve ardından eşi olan Stratonike adına kenti kurmuştur. Kentin kuruluşundan itibaren geçen zaman içinde önemli bir gelişim göstermiş ve Stratonikeia sikkelerinin basımı İ.Ö. 167 yılında başlayarak Gallienus (İ.S.253-268) zamanına kadar devam etmiştir.
Akropol ve Kent Yapısı
Stratonikeia’nın akropolü, güneydeki dağın tepesinde yer almaktadır. Bu tepenin çevresi surlarla çevrilidir ve bugün sadece önemsiz uzantıları görülmektedir. Kentin kuzeydoğu köşesinde büyük kesme taşlar ile kireç harçtan örülmüş güçlü bir kalenin yıkıntıları bulunmaktadır. Kentin surlarla çevrili olduğu ve günümüzde terkedilmiş olan Eskihisar Köyü’nün bulunduğu alan, antik kentin sınırlarını belirlemektedir.
Tiyatro ve Diğer Yapılar
Kentin batısında, gençlerin eğitildiği ve spor etkinliklerinde bulunduğu bir gymnasion bulunmaktadır. Kentin tam ortasında ise kent meclisinin toplandığı bouleuterion adı verilen tiyatro benzeri bir yapı yer almaktadır. Bouleuterionun kuzeye bakan dış duvarında Diocletianus’un fiyat listesi ve bunun uygulanmasına ilişkin giriş kısmı Latince yazılmıştır. Bu yapıda ayrıca alttaki oturma sıraları da korunmuştur. Kentin batısında ise Serapis Tapınağı olduğu düşünülen bir yapı bulunmaktadır.
Kutsal Yol ve Nekropol
Kent giriş kapısının önündeki kutsal yol, nekropolden geçerek Lagina’daki Hekate kutsal alanına ulaşmaktadır. Ancak, söz konusu nekropol sahası günümüzde kömür ocakları havzası altında kalarak yok olmuştur. Giriş kapısından başlayan kutsal yol boyunca oda mezarlar bulunmaktadır.
Stratonikeia Antik Kenti, Muğla’nın tarih ve kültür mirasına ışık tutan önemli bir yerleşim alanıdır. Bugün, antik kentte yapılan kazılar ve buluntular, ziyaretçilere tarihi bir yolculuk yapma fırsatı sunmaktadır. Antik kentin tarihi ve arkeolojik zenginlikleri, Muğla’nın turizm potansiyelini artırmakta ve ziyaretçilerini etkilemektedir.
